Crnogorska pravoslavna crkva u diptihu iz 1892. godine
(Izvor: Antena M; Piše: Vladimir Jovanović)
U godini 1889. pravoslavnih ruskih hramova van granica Ruske carevine je pedesetak, od Kine, preko Jerusalima i Svete Gore, Beča, Ženeve i Brisela, do Buenos Ajresa i Los Anđelesa; a tamo su sveštenoslužitelji ukupno 6 arhimandrita, 16 protojereja, 12 sveštenika, 5 jeromonah, 13 đakona… Ove i mnoštvo drugih crkveno-statstičkih podataka, danas dragocjenih istoriografskih izvora, objavljuje 1892. u publikaciji „Zagranični kalendar: od Vaskrsa 1892. do Vaskrsa 1894” Bratstvo Svetoga velikoga kneza Vladimira iz Berlina.
Aleksij Petrovič Maljcev, protojerej i bogoslov (1854-1915), osnivač je bratstva, koje je 1890. počelo s radom pri poslanstvu (ambasadi) Ruske carevine u Berlinu. To je dobrotvorno društvo koje pomaže ruskim građanima i pravoslavnim hrišćanima bilo koje nacionalnosti u nevolji. Zadaci bratstva uključivali su izgradnju i održavanje pravoslavnih crkava u Njemačkoj.
Maljcevu je osnivanje bratstva blagoslovio Isidor Nikoljski (1799-1892), mitrpolit petrogradski, koji je od 1860. do upokojenja predśedavajući Svetoga Sinoda Ruske crkve. Nota bene, Isidor je u Petrogradu načelstvovao hirotonijama dvojice crnogorskih autokefalnih vladika – Ilariona Roganovića (1863) i Mitrofana Bana (1885), a upamćen je i po finansijskoj pomoći našim crkvama, potpori ustrojavanju Bogoslovije na Cetinju.
U Berlinu je Bratstvo Svetoga velikoga kneza Vladimira sagradilo pravoslavno groblje s hramom Svetih Konstantina i Jelene, a potom još desetak hramova širom Njemačke. Pokrovitelj bratstva je veliki knez Vladimir Aleksandrovič, brat imperatora Aleksandra III, a poznatiji članovi su i docniji svetitelji Jovan Kronštatski, Teofan Zatvornik, Nikolaj Japanski, sveštenomučeni mitropolit Vladimir Bogojavljenski, prepodobna Jelisaveta Fjodorovna, etc.
„Zagranični kalendar: od Vaskrsa 1892. do Vaskrsa 1894”, koji, dakle, Bratstvo Svetoga velikoga kneza Vladimira štampa 1892. u Berlinu i Petrogradu, sadrži i crkveno-statističko poglavlje „Pravoslavne autokefalne crkve”.
Tu se nalazi poredak po ruskome diptihu tadašnjih 14 kanonskih pomjesnih crkava, sa imenima predstojateljâ. Među njima je i SVETA AUTOKEFALNA CRNOGORSKA MITROPOLIJA – CRNOGORSKA PRAVOSLAVNA CRKVA, za koju se navodi da u svojoj jurisdikciji ima i Eparhiju Zahumsko-rašku (osnovanu 1876-1878, katedra Manastir Ostrog)…
